1.3. Cấu trúc bài dạy
Cấu trúc bài dạy được tham khảo theo Công văn 5512 và 5555/BGDĐT-GDTrH của Bộ Giáo dục và Đào tạo.
Các loại hoạt động học
Một bài dạy được chia thành nhiều hoạt động nhỏ. Dàn ý của chuỗi hoạt động cần được xây dựng trước khi lên kế hoạch chi tiết từng hoạt động. Công văn 5512 đề xuất 4 loại hoạt động:
1. Hoạt động mở đầu
Lôi cuốn học sinh vào bài học: kết nối với kiến thức cũ, liên hệ thực tiễn, gây ấn tượng bởi những tính chất đặc biệt, thú vị...
Giúp học sinh xác định được vấn đề/nhiệm vụ cụ thể cần giải quyết trong bài học hoặc xác định rõ cách thức giải quyết vấn đề/thực hiện nhiệm vụ trong các hoạt động tiếp theo của bài học.
Không đòi hỏi phải đạt được yêu cầu cần đạt trong chương trình ở hoạt động này.
2. Hoạt động hình thành kiến thức mới
Mục tiêu: tổ chức hoạt động giúp HS đạt được yêu cầu cần đạt của chương trình.
Có thể có nhiều hoạt động hình thành kiến thức trong bài dạy, mỗi hoạt động nhằm hình thành một số năng lực.
Mỗi hoạt động cần thực hiện trong tối thiểu 15 phút, không nên quá ngắn (vì khó kiểm soát nhịp độ lớp học).
3. Hoạt động luyện tập
Mục tiêu: luyện tập các năng lực đã hình thành ở các hoạt động trước hoặc bài học trước thông qua hệ thống câu hỏi, bài tập, bài thực hành, dự án...
Đây không phải hoạt động bắt buộc phải có, tuỳ thuộc điều kiện và yêu cầu của bài học.
4. Hoạt động vận dụng
Mục tiêu: phát triển năng lực của học sinh thông qua nhiệm vụ/yêu cầu vận dụng kiến thức, kĩ năng vào thực tiễn (theo từng bài hoặc nhóm bài có nội dung phù hợp).
Lưu ý: Không phải bài học nào cũng có yêu cầu về vận dụng, do đó chỉ những bài học có YCCĐ vận dụng kiến thức hoặc GV muốn đưa thêm mục tiêu vận dụng thì mới tổ chức loại hoạt động này.
Thành phần của hoạt động học
Có nhiều cách trình bày kế hoạch bài dạy khác nhau, tuy nhiên mỗi hoạt động cần đáp ứng đủ các yếu tố sau, nhằm thực hiện hoạt động hiệu quả nhất và không gây bối rối cho HS:
1. Mục tiêu hoạt động
Yêu cầu cần đạt trong chương trình giáo dục, có thể thêm các mục tiêu khác ngoài yêu cầu cần đạt.
Mục tiêu cần được đặt ra phù hợp với đối tượng HS và thời gian hoạt động.
2. Nội dung và sản phẩm hoạt động
GV cần xác định rõ các thành phần sau:
Who: HS thực hiện hoạt động cá nhân hay theo nhóm? Nếu theo nhóm thì chia nhóm như thế nào để đảm bảo nguyên tắc dạy học hợp tác?
What: HS làm gì và sản phẩm cần đạt được là gì? Ví dụ: viết lên giấy 3 ưu điểm của túi nhựa và trình bày trước lớp, thảo luận câu hỏi theo nhóm và ghi lên bảng con, thực hiện thí nghiệm và hoàn thành phiếu học tập... GV cần xác định rõ và thông báo cho HS sản phẩm cần đạt, đây là phần GV thường bỏ quên, ví dụ một số GV thường yêu cầu thảo luận nhóm nhưng không nói rõ thảo luận xong thì sẽ làm gì để trình bày kết quả thảo luận.
How: HS thực hiện như thế nào, tương tác với học liệu - thiết bị gì? GV cần hướng dẫn cụ thể công việc và thao tác cho HS nếu cần thiết, ví dụ các bước làm thí nghiệm, cách dùng phần mềm Kahoot...
When (How long): HS thực hiện trong bao lâu? GV cần cân nhắc thời gian hoạt động phù hợp, vừa đủ để HS thực hiện. GV nên chiếu đồng hồ đếm ngược lên bảng để HS kiểm soát thời gian.
Why: GV cần cân nhắc tính phù hợp của hoạt động với mục tiêu đã đề ra.
3. Cách tiến hành
Bất kì hoạt động nào cũng cần thực hiện đủ 4 bước như sau (có thể thay đổi khi áp dụng các mô hình dạy học khác (như 5E, 7E...) nhưng bản chất vẫn tương tự 4 bước này):
1) Giao nhiệm vụ học tập: GV cần giao nhiệm vụ cho HS bao gồm đủ Who - What - How - When như phần Nội dung và sản phẩm, và cần đảm bảo tất cả HS đã hiểu rõ cách thức hoạt động.
2) HS thực hiện nhiệm vụ: GV cần quan sát và hỗ trợ HS trong bước này, có thể kết hợp đánh giá qua quan sát, hỏi-đáp dựa vào bảng kiểm, rubric...
3) HS báo cáo kết quả: HS nộp lại các sản phẩm vật thể (phiếu học tập, phiếu thảo luận, bài viết trên bảng, sản phẩm dự án...) hoặc phi vật thể (trình bày trước lớp, diễn kịch,...).
4) GV tổng kết và đánh giá: Đây là bước quan trọng nhất mà GV không được bỏ sót.
Sau khi HS thực hiện hoạt động, GV cần tổng kết lại kiến thức/năng lực mà HS cần đạt được sau hoạt động, thường gọi là "chốt kiến thức và ghi bài", nhằm tránh để HS hoang mang không biết cần học gì mặc dù buổi hoạt động rất tích cực.
GV cần xây dựng kế hoạch kiểm tra đánh giá, nhằm đánh giá mức độ HS đạt được mục tiêu hoạt động đã đề ra (đây là nhiệm vụ chính của kiểm tra - đánh giá). Bất kì hoạt động nào cũng cần có đánh giá, không nhất thiết phải là một bài kiểm tra để lấy cột điểm, mà có thể chỉ đơn giản là hỏi-đáp một vài câu hỏi nhằm đánh giá xem HS đã tiếp nhận được kiến thức và đạt được mục tiêu chưa, hoặc việc đánh giá đã được thực hiện qua quan sát ở bước 2.
Mô hình 4 bước dạy học này không phải chỉ xuất hiện trên tờ giấy kế hoạch bài dạy, mà GV cần ghi nhớ trong đầu để có thể kiểm soát được các hoạt động khi đứng lớp.
