12.1. Ester - LIPID
Ester
Mục tiêu bài học:
Nêu được đặc điểm cấu tạo của ester.
Viết được CTCT và gọi được tên một số ester thường gặp.
Trình bày được đặc điểm về TCVL của ester.
Trình bày được TCHH cơ bản của ester (phản ứng thuỷ phân).
Trình bày được phương pháp điều chế ester và ứng dụng một số ester.
Hoạt động 1: Mở đầu
HS đặt được câu hỏi khám phá xung quanh dầu chuối.
PPDH: Dạy học dựa trên hiện tượng
Thời gian: 15 phút
Nội dung hoạt động
HS ngửi mùi dầu chuối, đưa ra các phán đoán về ứng dụng (đã gặp ở đâu...).
HS đặt câu hỏi về những gì muốn biết về dầu chuối, ghi lên group chat của lớp.
GV tổng kết các câu hỏi chính. GV yêu cầu HS tìm công thức cấu tạo của hợp chất có trong dầu chuối, viết lên bảng, từ đó GV dẫn dắt tìm hiểu nhóm chất Ester.
Hoạt động 2: Đặc điểm cấu tạo ester
HS nêu được đặc điểm cấu tạo của ester (CTCT, CTPT).
PPDH: Đàm thoại gợi mở
Thời gian: 15 phút
Nội dung hoạt động
HS xem các ester (trên màn hình), nêu đặc điểm cấu tạo chung của các ester. GV kết luận đặc điểm ester, lưu ý cách xác định phần tương ứng với acid, phần gốc R' của ester đơn, ester 2 chức.
HS mô tả CTCT của ester no, đơn chức, mạch hở (xác định độ bất bão hoà). GV kết luận cách xác định k từ CTCT ester, CTTQ của ester no đơn mạch hở.
Hoạt động 3: Viết CTCT - gọi tên
HS viết được CTCT và gọi tên một số ester.
PPDH: Đàm thoại gợi mở
Thời gian: 15 phút
Nội dung hoạt động
GV hướng dẫn HS viết CTCT của ester no, đơn chức, mạch hở từ CTPT (C2H4O2). Yêu cầu HS viết ví dụ (C3H6O2, C4H8O2).
GV hướng dẫn HS gọi tên các CTCT vừa viết, thêm các ester thông thường khác (benzoate, phenyl, vinyl, acrylate).
Hoạt động 4: Tính chất vật lí
Trình bày được đặc điểm về TCVL của ester.
PPDH: Dạy học khám phá
Thời gian: 15 phút
Nội dung hoạt động
HS tiến hành thí nghiệm lượng nhỏ với dầu chuối và nước để trả lời các câu hỏi khám phá sau (trong 5 phút):
1) Dầu chuối có mùi không?
2) Ở điều kiện thường, dầu chuối tồn tại ở thể nào?
3) Hiện tượng gì khi cho nước vào dầu chuối?
4) Hiện tượng này làm bạn liên tưởng đến chất nào thường gặp ở nhà?
5) Theo bạn, các ester khác có TCVL giống như dầu chuối không?
HS báo cáo kết quả. GV chiếu bảng thông số vật lí của một số ester để HS trả lời câu hỏi 5.
GV tổng kết các TCVL của ester.
Hoạt động 5: Tính chất hoá học
Trình bày được đặc điểm về TCHH của ester.
PPDH: Dạy học khám phá
Thời gian: 45 phút
Nội dung hoạt động
GV đưa ra (nhắc lại) câu hỏi nghiên cứu: "Dầu chuối khi vào cơ thể sẽ được tiêu hoá như thế nào?"
GV yêu cầu HS đọc thông tin trong phiếu học tập, trả lời các câu hỏi trong phiếu (10 phút), từ đó trả lời câu hỏi nghiên cứu. HS trình bày kết quả trước lớp.
GV cho HS xem video mô phỏng thí nghiệm, kết luận TCHH của ester.
Hoạt động 6: Điều chế
Trình bày được phương pháp điều chế ester.
PPDH: Đàm thoại gợi mở
Thời gian: 20 phút
Nội dung hoạt động
GV đưa ra (nhắc lại) câu hỏi: "Dầu chuối được sản xuất như thế nào?"
HS dự đoán câu trả lời từ những kiến thức đã học. HS xem video thí nghiệm điều chế dầu chuối, lần lượt mô tả hiện tượng ở từng bước, trả lời các câu hỏi dẫn dắt của GV:
Nguyên liệu để sản xuất dầu chuối là gì?
Vì sao dùng H2SO4 đặc?
Vì sao khi cho H2SO4 đặc vào thì hỗn hợp hoá màu nâu?
Hỗn hợp sau phản ứng chứa những chất nào?
Sử dụng phương pháp gì để tách ester ra khỏi hỗn hợp?
GV tổng kết câu trả lời của HS.
Hoạt động 7: Ứng dụng
Trình bày được ứng dụng của ester.
PPDH: Đàm thoại gợi mở, công não
Thời gian: 25 phút
Nội dung hoạt động
HS hoạt động theo nhóm 4 HS, tìm kiếm các ứng dụng của ester trên Internet, ChatGPT (trong 2 phút), sau đó HS điền câu trả lời lên quizizz
GV chiếu video giải thích vai trò của ethyl acetate trong sơn móng tay, sơn tường. GV giới thiệu hoạt chất trong salonpas.
Đại diện HS trình bày các ứng dụng của ester, GV tổng kết bài học.