10.2. Bảng hệ thống tuần hoàn
CẤU TẠO BẢNG TUẦN HOÀN
Mục tiêu bài học:
Nêu được lịch sử phát minh BTH;
Mô tả được cấu tạo bảng tuần hoàn;
Nêu được nguyên tắc sắp xếp BTH dựa vào cấu hình electron;
Phân loại được nguyên tố (s, p, d, f; kim loại/phi kim/khí hiếm);
Xác định được nguyên tố hoá học từ thông tin về vị trí trong BTH.
Hoạt động 1: Sắp xếp nguyên tố
PPDH: Dạy học khám phá
Thời gian: 20 phút
Nội dung hoạt động
GV chia lớp thành nhiều nhóm, mỗi nhóm 4-5 HS, phát cho mỗi nhóm bộ thẻ gồm 8 nguyên tố với các thông tin như hình. Yêu cầu HS phân loại các nguyên tố này thành các nhóm nguyên tố theo tiêu chí mà HS tự đề ra, sau đó dán lên giấy A3 (hoặc chụp lại gửi cho GV).
Nhóm HS thực hiện nhiệm vụ trong 10 phút. Sau đó mỗi nhóm lên trình bày cách phân loại của mình cho cả lớp.
GV dẫn dắt về BTH: "Các nhà khoa học đã suy nghĩ và sắp xếp các nguyên tố, cũng theo các tiêu chí tương tự, để lập ra bảng nguyên tố như trên màn hình, gọi là BHTTH." GV dẫn dắt HS nhận xét sự sắp xếp (theo ô, có các hàng và cột).
Hoạt động 2: Nguyên tắc sắp xếp BTH
PPDH: Đàm thoại gợi mở
Thời gian: 25 phút + 45 phút luyện tập
Nội dung hoạt động
GV yêu cầu HS nhìn vào BTH trên bảng (hoặc đính kèm PHT), suy nghĩ và viết trả lời cho 3 câu hỏi trong PHT.
HS thực hiện cá nhân, sau đó xung phong trả lời.
GV kết luận đáp án cho từng câu hỏi, từ đó đưa ra nguyên tắc sắp xếp các nguyên tố trong BTH (STT ô, chu kì, nhóm), khối nguyên tố (s, p, d, f; các nhóm A, B), KL/PK.
HS làm các BT luyện tập.
XU HƯỚNG BIẾN ĐỔI TÍNH CHẤT
Mục tiêu bài học:
Hiểu được khái niệm bán kính nguyên tử, độ âm điện, tính kim loại/phi kim; xác định được acid/base, acidic/basic oxide;
Nhận xét, giải thích được xu hướng biến đổi bán kính, độ âm điện, tính KL/PK, tính acid/base theo chu kì, nhóm A;
Trình bày được mối liên hệ giữa vị trí và tính chất nguyên tố.
Hoạt động 1: Tìm hiểu một số đặc tính của nguyên tử
PPDH: Đàm thoại gợi mở
Thời gian: 15 phút
Nội dung hoạt động
GV yêu cầu HS suy nghĩ và viết trả lời cho câu hỏi trong PHT.
HS thực hiện cá nhân, sau đó xung phong trả lời.
GV kết luận các khái niệm mới và ôn lại các khái niệm về oxide, acid, base, muối cho HS.
Hoạt động 2: Tìm hiểu xu hướng biến đổi tính chất nguyên tử
PPDH: Dạy học khám phá
Thời gian: 30 phút
Nội dung hoạt động
GV chia lớp thành 4 nhóm, mỗi nhóm nhận 1 poster A3 (như mẫu), GV yêu cầu các nhóm tra cứu số liệu từ bảng trong PHT và điền vào poster, sau đó nhận xét và đề xuất giải thích.
Nhóm HS thực hiện trong 10 phút, sau đó lần lượt từng nhóm trình bày.
GV kết luận xu hướng biến đổi bán kính, độ âm điện; dẫn dắt HS dự đoán xu hướng biến đổi tính kim loại/phi kim từ kết quả trên.
Hoạt động 3: Tìm hiểu xu hướng biến đổi tính acid, base
PPDH: Đàm thoại gợi mở
Thời gian: 20 phút
Nội dung hoạt động
GV yêu cầu HS suy nghĩ và viết trả lời cho câu hỏi trong PHT.
HS thực hiện cá nhân, sau đó xung phong trả lời.
GV chiếu video thí nghiệm, kết luận xu hướng biến đổi tính acid/base, hướng dẫn HS viết phương trình phản ứng.